Latin Amerikayı izleyenler, tarihi boyunca hep askeri darbelerle karşılaştığımı da kışça anlar. Yine ayni darbe dosyalarında hemen ya direk ABD yöentimi veya istihbarat örgütü CİA etkisinde yapılması da sürpriz gelmemektedir. Hep darbeler, Latin Amerika ülkelerinde bağımızlaşma veya Amerikanın istemediği hükümetler kurulunca da gerçekleşmesi tesadüf değildir. Nitekim, daha Bolivyada darbe girişimi duyulunca, hemen peşinden Amerika eklemesi de oldu. Zaten daha yaklaşık beş yıl önce yine Amerika beyenmediği Morales hükümetin devrilmesine Bolivya ordusuyla birlikte gerçekleştirildi. Ömrü uzun sürmedi. Halk direnişi ile gerçekleşen seçimi yine Sosyalizme doğru hareketi daha fazla oyla kazandı.
***
Girişteki genel hatırlatma, dün gece gelen Bolivya darbesindeki başlangıçta tekrarlandı. Haber izlemesi yaptığım kanalda birden yorumlar kesildi. Önemli haber dendi. Herhalde Türkiyeden önemli bilgi olacağı tahminine girdim. Oysa Türkiye değil de konu olan devlet, Bolivya idi. Bolivyada darbe yapıldığı ve Generalin orduyla tankıın yıkım yaparak saraya girdiği bilgisi verildi. Peşinden daha darbe ve Bolivya duyulur duyulmaz, prokramda olan tüm yorumcular isdisnasız Amerikanın parmağı olduğunu da eklediler. Tarihi birikimin adeta refleksel hemen karşılığı oluyordu.
Haberler sonrasında aktı. Sonuçta devlet başkanı Luyis Acenin direnmesi, halkı sokağa çağırmasıyla işler tersine döndü. Peşinden hemen genel kurmay ile kuvetler komutanlarını atamasıyla hamle devam ediyordu. Sonuçta yeni atanan genelkurmay başkanı askeri kışlaya çağıran tavrıyla darbeci generali tek başına braktı. General da teslim oldu. Tuhaf bir savunma yaptı: kendine göre darbeyi devlet başkanının isteği ile gerçekleştirdiydi.
Böylelikle Bolivya yeni darbe girişimini kısa zaman içinde halkın sokağa çıkıp direnmesi ve başkanın hemen orgu omutasını değiştirmesiyle engelendi. Bolivya böylesi darbelere zaten alışkındır. Ayni zamanda da darbeleri de geriletme mücadelesi de başarılarla doludur. En son olanı ikibinondokuzdaki darbeydi Morralesi deviren darbe, halk direnişi sonunda bir yıl sonra seçime gitmek zorunda kaldı. Yine ayni parti “sosyalist hareket partisi” kadzandı.
Temel çelişki şu: ikibinaltıyla Bolivya ikili politik eksende devlet içi mücadele yoğunlaştı. Yeni seçilen Evo Morales, özeleştirilen başta gaz ve Linyitmadenlerini kamulaştırma polittikası başlatı. İkibinondokuzdaki askeri darbe ise devam etmesi halinde kamusallaştırılan likitden gaza olan madenleri özele ve genelde yabancı sermayeye açacağını açıklıyordu. Yabancı sermayenin atresi de Amerikadaki özellikle elekr-trik otomobil yapan ve pil ihdiyacı olan şirketlerdi. Fakat seçim bunu engeledi.
Tesadüfmü bilmem: darbe girişimi ile sözkonusu olan şirketlerin hise senetlerinin Y.5 yükselediği, sonra darbe başarısız olunca gerilediği borsa hhaberi önemliydi. Bir anlamda Bolivya darbesinin uluslarrasası gerçeği de vardır. Dünyada elektrik sanayileşme ve pil ihdiyacı, likit kaynaklı Bolivya gerçeği rekabetin işdahını da aktarmaktadır. Madenci sömürgeciliği ve Bolivya oldukça içiçe girdi. Bolivyada sol yönetim olması, madencilikteki kamulaştırma durumu uluslararası sermaye için istenen politika değildi. Özeleştirme ve yabancı sermaye açılımı tüm darbelerin merkezinde vardı. Hat da bir dönem zengin Bolivyayı ötekisinden ayırtma planları dahi yürürlüğe konuldu.
Tipik bir Latin Amerika güncesi izledik. Bu defa darbenin ömrü saatlerle sınırlı kaldı. Yine de uluslararası piyasada senetleri tetikledi. Darbe ile sistem özü karşımıza taşındı.
Yeniçağ sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.