AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD Başkanı Biden ile 9 Mayıs’ta Beyaz Saray’da yapmayı planladığı görüşme iptal edildi. İptale dair rivayetler muhtelif. Beyaz Saray’dan ertelemeye dair, “Programlarımızı uyumlu hale getiremedik ve şu anda duyuracağımız bir ziyaret yok” denildi.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli de ziyaretin programların uyuşmaması nedeniyle, her iki taraf için uygun olacak ileri bir tarihe ertelendiğini belirtti.
İki liderin 9-11 Temmuz’da Washington’ta düzenlenecek NATO zirvesinde bir araya gelmesi bekleniyor. Erdoğan ile Biden en son geçen yıl Temmuz ayında NATO Liderler Zirvesi için Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta bir araya gelmişti.
BİDEN YÜZ VERMİYOR
Dışişleri kaynakları ve AKP cephesi ziyareti kendilerinin iptal ettiği yönünde propaganda yapsa da tersi söz konusu. Ziyaretin tarihini günler öncesinden duyuran Ankara, diplomasi trafiğini sürdürüyordu. Sandığa etkisi olur beklentisiyle 31 Mart seçimlerinden önce Erdoğan’ın Washington’a gideceği bildirilmiş, ancak resmi açıklama yapılmamıştı. Son günlerde artan spekülasyonlar Beyaz Saray sözcülerinden John Kirby’nin 25 Nisan’da “planlanmış bir şey yok” açıklamasıyla hız kazanmıştı.
Erdoğan uzun yıllardır Beyaz Saray’a çıkmak için uğraşıyor. Joe Biden işbaşına geldiği tarihten bu yana pek çok dünya liderini ağırladığı Beyaz Saray’a Erdoğan’ı davet etmedi. Bırakınız davet etmeyi BM ve NATO Zirveleri’ndeki “zorunlu” buluşmalar haricinde Erdoğan ile poz vermekten kaçındı. Bu durum Erdoğan’ın defalarca sitemine yol açtı.
Amerikan emperyalizminin dümenindeki Biden’ın Erdoğan ile yan yana gelmekten kaçınmasının nedeni, iki başkent arasında bölgelesel konularda yaşanan görüş ayrılıkları. Biden kendince Erdoğan’ı cezalandırıyor. Erdoğan ise Beyaz Saray’a ayak basarak uluslararası toplum nezdinde meşruiyetini bir kez daha sağlama arayışında.
NİYE GİTMEK İSTİYORDU?
1-Ekonomik destek, sıcak para arayışı: Saray rejimi derin ekonomik kriz nedeniyle dört bir koldan sıcak para ve yatırımcı arayışında. Körfez Arap ülkelerinden istenilen paranın gelmemesi nedeniyle rota zorunlu olarak Batı’ya kırıldı. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek batılı başkentlerden çıkmazken Erdoğan da destek arayışında. Emekli Büyükelçi Selim Kuneralp da ziyaretin önemli nedenlerinden birisinin ekonomi olduğu görüşünde: “Para nerden gelecek ABD’den, Batı’dan. Körfez ülkelerinden artık para gelmiyor, akış kesildi. Bu nedenle ziyaret önemseniyordu.”
2- Ortadoğu’da rol alma hevesi: Saray rejimi Ortadoğu’da daha aktif bir pozisyon almak için de ABD ile ilişkileri geliştirmek istiyor. Irak’a askeri harekat ve Suriye başta olmak üzere bölgede Türkiye’ye alan açılması için Washington seferi önemseniyordu. Tel Aviv’in Gazze saldırıları, Netanyahu’nun savaşı Ortadoğu’ya yayma girişimleri ve İran-İsrail gerilimi nedeniyle bölge oldukça hareketli. İran’ın bölgede artan gücü ve İsrail’le çatışması karşısında role hazır olan Erdoğan yönetimi, temaslarını uzun süredir sürdürüyor.
ARADAKİ SORUNLAR
İki ülke arasında Hamas’tan Irak’a, Suriye’den Rusya’ya kadar pek çok konuda görüş ayrılıkları var.
•Hamas meselesi: Hamas lideri İsmail Haniye’nni İstanbul’da ağırlanması Yahudi lobisinin güçlü olduğu ABD’nin tepkisine yol açtı.
•İsrail krizi: Tel Aviv ile ticareti sürdüren Erdoğan yönetiminin meydanlardaki Tel Aviv karşıtı söylemleri de Biden yönetimi açısından rahatsızlık nedeni. Ankara, ABD’nin İsrail’a silah satışından Washington ise Ankara’nın söylemlerinden hoşnut değil.
•Rusya ile ilişkiler: Washington ile Ankara arasındaki bir diğer kriz de Rusya’yla ilişkiler. Saray rejiminin Moskova ile teması ABD’de rahatsızlık konusu. Türkiye ABD ile Rusya arasındaki kapışmadan yararlanmaya çalışıyor. Ancak bu durum ABD’nin işine gelmiyor. NATO üyesinin daha net tavır almasını bekliyor.
•F-16 ve F-35 uçakları: Ankara, İsveç’in NATO üyeliğine onay verse de F-16 ve F-35 savaş uçakları konusunda istediği sonucu alabilmiş değil. Sıkı pazarlıklar ve restleşmeler devam ediyor.
İSVEÇ’E KARŞILIK DAVET
Biden’ın daveti, Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğini onaylamasıyla birlikte gelen F-16 satış anlaşmasını takiben söz konusu olmuştu.
Emekli diplomat Engin Solakoğlu ziyaretin iptal edilme nedeninin “gündemin belirlenmesi”ne yönelik anlaşmazlık ve “dışarıya verilecek mesajlar”la ilişkili olduğu görüşünde. Solakoğlu, “Sorunların listelenmesinde iki başkent arasında anlaşmazlık söz konusu. Örneğin Filistin meselesinden Irak’a askeri operasyona, Ukrayna’dan F-35’e kadar pek çok konuda anlaşmazlık var. Ankara’nın öncelediklerini ABD tarafı gündeme getirmek istemedi. Ziyareti sunma şekli önemli. Taraflar kendi gündemleriyle bunu yapmak istiyorlardı” dedi.
Emekli büyükelçi Selim Kuneralp, ziyaretin İsveç üyeliğine karşılık koparıldığını belirterek şöyle diyor:
Biden Türkiye’deki demokratik gidişattan rahatsız. Bu nedenle kendince Erdoğan ile görüşmeye sıcak değil. Ankara bunun farkında. Ziyaret İsveç’in NATO üyeliğine vize verilmesine karşılık bir paket program dahilindeydi. Ankara tarafından F-16’lar gibi Washington’a empoze edildi.”
OLMAYACAK HAYALLER
Erdoğan’ın sıcak para arayışı ve Ortadoğu’daki denklemde rol kapma arayışı Beyaz Saray sevdasının devam edeceğini gösteriyor. Jeopolitik koşulların yarattığı fırsatlardan yararlanmak isteyen Erdoğan arayışları sürecek. Yıllar yılı dillendirdiği Gazze ziyaretini gerçekleştiremeyen Erdoğan’ın Washington ziyareti de olmayacak. Biden’ın seçim öncesinde Erdoğan ile görüme niyeti yok gibi.
