Pek de fazla konuşulmasa, önemli konumları bellekten sildirtilmek istense de ilgili yazımda iki Maraş adına bazı anımsatmalar yapacam. Anadolunun Maraşı 78 yılına dek çok yönlü kesimlerin yaşadığı il di. Türk Kürt veya Sunni Alevi birlikteliği mevcut insan yapılıydı. Üstelik, yapılan seçimlerde Merkez partiler ayni sayıda vekil dahi çıkarılacak derecede dengedeydi. Yeri ise dahi tartışmalı ve 74 öncesi Varosi veya kimilerine göre Varoşa olup ilgili yıldan sonra deyişen statikosuyla Maraş adı verilen yer de vardır. Böylelikle Kıbrısta bir yerleşim daha Türkiyeleştirilerek Varosiden Maraşa dönüştürüldü. Varosi 74 öncesi Kıbrısın önemli yerleşimlerinden birisiydi. Mağusanın bir parçasıydı. Yerleşimcileri Rumlardı. Böyle bir de başka Maraş gerçeği vardı……
Maraş hatıraları Yetmişlerde altüst oldu. Türkiyenin Maraşı askeri darbe siyasal yolunda tarihi en kirli katliyamı yaşayarak tarihe geçti ve karışık özelliğini de kaybetti. Kıbrıstaki Varosi ise 74 hareketinden sonra iinsansızlaşıp, TC askeri kontrolunda yılan ve çıyanların mekanı, en yoğun yağmanın da tanıklaştığı coğrafya oldu. Günümüz, bu iki tarihi yerleşimi, oluşturduğu utanç tarihiyle birlikte abideleştirip hem de bellekten sildirterek akıldan yok etmeği epey başardığı da anlaşılıyor. Bugün konuştuğumuz Maraşlar ne anlaşmalara uyan nede kendiyle yüzleştirilen yer haline gelmedi. Daha doğrusu getirilmedi!*******
Aralığın ortasını geçtik. 18 Aralık 1978 yılına doğru, karanlık dikenli taşlı yolundan geçmişe dönüyorum. Aslında, Yetmişlerde özellikle de 78 yılında sık sık bazı akademik siyasal alanda “çelik üçken veya üçken politik coğrafya” diye kavramlaşan olgu vardı. Bu konuşulan şehirlerden birisi de Maraştı. Anlatılma şekliyle devlet yükselen solu provakasyonla ezip konuyu mezhepsel eksende askeri yönetime çekme projesi vardı. Nitekim, 18 Aralık 78 yılında Maraşta bu oyun başlatıldı. Günlerce yapılan katliyam girişimleri haber dahi yapılmadı. En net tutum askerde görüldü: “sıkı yönetim ilan etmezseniz, karışmayız” denildi. Üstelik bu durum emekli general içişleri bakanı irfan özaydınlığa direk yüzüne karşı söylendi. Maraşta Solculara, alevilere ve Kürtlere karşı korkunç katliyam yapıldı. Dışarıdan taşınan birçok kesim direk katıldı. Bir maraşlının dediyi gibi: “Kıbrısa iki saatde çıkıp Beşparmakları aşan ordu, Maraşa beş günde girmedi”!
Sonuçta tarihi Maraaş kirli tarihi yazıldı. İnsanlar inanılmaz katliyamlara uğradılar. Ecevitin askeri sıkı yönetimi kabuluyla da olaylar duruldu. Asker kontrolü ele geçirdi. Bu Türkiyenin yeni darbeye giden önemli yoluydu. Ayni zamanda, yaşanan katliyamla Maraşta büyük göç oldu. Aleviler ve kürtler şehirden büyük metropollere ggöç etmek zorunda kaldı. Maraşın yapısı da gidrek daha gerici ve kendine yeni tutucu yönüyle yaşama yeni sıçrama yapdı. En acısı, Maraş katliyamını aanlatan tiyatronun dahi şehirde oynanmasına izin verilmemesidir.****
Kıbrısın Maraşı, Varosi iken Akdenizin en iyi yerleşimlerinden birisiydi. Yabancıların dahi denizinde tatil yapılan kent di. 74 sonrası yerleşimcilerinin gelen Türkiye ordusu nedeniyle göç etmesinden sonra, bir içi boş kanpına döndü. Tüm zenginliği yağmalanırken, yıkık binalar ve bakımsız haliyle adeta utanç abidesine döndü. Adı, Maraş yeri olarak yaşatılmaya devam ediliyordu. Birçok anlaşma yapıldı. Denktaş Kipriyanıodan tutun B.M. kararlarına dek Maraş sakinlerinin evlerine B.M. denetiminde dönüşü dahi karara bağlandı. Hiç uygulanmadı. Üstelik net olarak: Maraş Türkiye askerinin denetimindeydi. K. Kıbrıs yetkilileri dahi son döneme dek giremedi.
Şimdi, K. Kıbrısın Maraşı yeni bir rejimin esrumanı çalınmay başlandı. Kadem Hukuk zorlamasıyla Vakıf malı denilerek Osmanlı mülküyetli ile arada bir K. Kıbrıs denetiminde açılması politikası zorlanıyor. Bir de şu deniliyor: “uluslar arası hukuka göre”! Hangi hukuk bilemem! Kıbrısın Maraşı ise yağmalanan, askeri ele geçirilme, kendi halkının kaçtığı boş kent sorasında şimdi Yeni Osmanlı hukuk zorlamasıyla, fırsatın kulanılma alanına dek geldi. Varosili insanlı kent, şimdi içi boş çiyanların dans edip ganimetin bitirdiği zenginliklerle yeni geleceğini bekliyor.****
Maraş ismi siyasal yakın tarihte böylesi ikili önemli yeri vardır. Türkiyenin Maraş şehrinin nereye geldiği ve nifusunun öteki denilen kesiminin göçüyle yeniden şekillendirildi. K. Kıbrıs ve Türkiye kısgacında başlatılan Varosi sonrası Maraş ise tüm zenginliğini ve nifusunu kaybederek, sıkışan cenderede yeni yerini karanlıkta, siyasal kumarda aramaktadır. En net acıtan gerçek, her iki Maraş, kendi yüzleşmesini insanlar tarafından yapılmamasıdır. Yeniden geçmişe dönüşülmese de yaşananların tekrardan yaşanmama adına Maraşlar yakın tarihini mutlaka doğrularıyla hatırlamak ve hatırlatmak önemlidir. Adaleti mi: belli adalet gerçek acılarda hala pandora kutusunda.
