Tesadüfler oldukça öğretici olma olasılığı her zaman için mümkündür. Nitekim 15 Temuz denilince Kıbrıs ve Türkiye araştırmacı kesimler için Askeri darbeler öğretisi bakımından önemli 2 kaynak olmaktadır. Yeter ki olayı bilimsel ele alıp incelensin. Yeter ki kavram fetişizmine düşmeden, ezbere takılmadan ve en önemlisi, kuramı genel koşullar la ve kendi özellikleri ile birlikte alma yöntemini doğru kulanılsın. Ozaman da genel Askeri darbelerin hangi dönem de neden siyasal seçki olarak kulanıldığı sorusu da yanıtlanır. Buna ek olarak da her girişimin başarılı başarısız sonrası salt sonuçları deyil de nedenleri ile birlikte anlaşılmasını da sağlanır. Bugün kü son Türkiye darbesi girişiminde de görüldüğü gibi, konu ne genel çerçeveye konulabilindi, nede nedenleri ile kendi iç özellikleri kavrandı! Sadece algı sonuçlar la kazanan ekseninde tüm çerçeve konuldu. Önemli olan “neden darbe girişimleri” soruları hiç sorulmadı! Ozaman konuyu yeniden Askeri darbe kuramıyla ele almak gerektiği de ortada.
Askeri darbeler her ülkede görülmez. Bunu iyi kavramak için de önemli bazı birikiminiz olması şart. İyi devlet birikiminiz olması gerekir. Devlet kurumlarının işleyişi, kuvetler ayrımının kurumsal denklemini iyi okumak ve yönetim biçiminin ne olup, devlet içi sınıfsal itifakını iyi anlamak önemlidir. Böylesi devlet birikimine askeri darbe olayında önemli ihdiyacınız olur. İkinci konu ise devlet işleyişi yanında, devlet halk ilişkisinin koşullunu da iyi analiz etmeniz şart. Oluşan yönetim yöneten ilişkisinin de yerleşik şekli çok duyarlı esneklik oluşturur. Buna ek olarak Uluslararsı ilişkileri ve oluşan evrensel sömürme sömürge ilişkilerinin şekilenmesini de gözlemek önemlidir. Sistemin devletler arası ilişkiler ile oluşan üst ilişkilerin yapısını iyi okumak çok ince gerçeklikleri kavramak şart. Özet le, devletin yapısı, devlet halk yönetim ilişkisi ve sistem içi oluşan yapısal ağı iyi incelemek şart. Askeri darbe devletin bir kurumu tarafından gerçekleşen ve önemli siyasal çatışmaların ya devlet içi veya devlat halk arasında gerildiği ortam da devlet kurumlarının kuvetler ayrımına dayanmadığı bir yapının siyasal sonuç hamlesidir. Bu çerçeve ile neden Fransa da deyil de Türkiye de darbe yapıldığı sorunun yanıtı da burada gizlidir.
Konuyu fazla teoriye boğmadan günümüze gelelim: Son Türkiye darbe girişimi de gösterdi ki tüm Neoliebral söylemlere karşın, hala Emperyalist çağ da askeri darbeler siyasal seçenek olarak mümkündür. Tabi Yeni sömürge ülkeler de!Konuyu salt Türkiye deyil de sistemsel genelle açmak istersek, son dönem de yeniden darbelerin önemli çıkış noktasına doğru sürüklendiği de anlaşılıyor. Sadece Türkiye deyil de Hondoras, Katar, Mısır, Malli, Burkino Fasso gibi ülkeler de darbe siyasal hamlelerinin olduğunu görürüz. Biraz daha geriye gidersek, Venezuela da ABD destekli darbenin de yapıldığını anımsarız.Demek ki sistemin gerek sömürge politikaları veya gerek se yeni itifaksal zemin adına darbeler hallen seçenektir. Yukarda sıralanan her darbenin mutlaka ülkesel önemli nedenleri vardır. Ama bunların bir de sistemsel katgı dinamiklerini de gözden kaçırmamak gerekir.
Hondoras ta ABD popilis sol başkanı devirmek için bizat desteklediği biliniyor! Katar darbesin de bölgesel itifaklar için yine Uluslar arası boyutunun da önemli fitilleme yaktığı da net! Mısır darbesi ise Siyasal İslam başarısızlığı ile Amerikan onaylı gerçekleştiği de artık imkar edilmiyor! Malli ve Fildişi darbelerin de Fransanın direk katgısıyla siyasal iekilenme amacıyla gerçekleştirildiği de kesin. Buna daha da benzer darbeler eklenebilinir.
Şüpesiz yukarda sıralanan darbelerin gerek devlet içi sınıfsal mücadele uzlaşmazlıkları veya yönetenin halkı yönetememe sonucu oluşan krizin de nedenler arasında ki içsel önemi kaçırılmamalıdır.Bunlar günümüz darbelerinin adeta devlet içi uzlaşmaz çelişkilere müdahale veya yönetenlerin artık tıkanıp yeni bir dizayine ihdiyaç duyulan ortam da gerçekleştirildiği sonucu ortaya çıkıyor. Bakıldığında tek tek darbelerin nedenleri birbirine uzak olsa da genel sistem le işleyiş boyutuna gelindik çe siyasal seçki olarak darbelerin yapılma ihdiyacı olduğu da anlaşılmaktadır.
Her darbe de ayni resmi görmezsiniz. Hat ta günümüz de krizler le adeta tıkanan sistemin de ortak tavır da koyamama sonucu da vardır. Ülkeler farklılığı yanına bir de ülke içi deyişik görüş farklılıklarının artık uzlaşmaz bazı gerçekleri de sırıtır. Tek tip düşünmenin sakatlığı da yeniden kanıtlandı. Bir olayı bazı kesimler destekler, bazısı da karşı olur. Herkes fırsatı kulanmaya da çalışır. Türkiye darbesin de direk Amerikanın destek olmadığı ortada. Üstelik Nato ülkesi bir yer de Natodan habersiz böylesi basıncın oluşması da olamaz. Ancak; yine de bazı kesimlerin darbeyi destekleme veya göz yum ma durumu da mümkündür!Tıpkı Türkiye devlet içi güçlerin durumu gibi. Sonuç çıkınca da kaybedene yüklenme ve hat ta karşıt görülenleri kapzayacak şekilde cadı avı yapmak da siaysal hamleler olarak olasılıktır.Çatışan kesimlerin siyasal düşünceleri bu konuda önemli argümandır. Kazanınca da fırsatı kolamak önemliyken, bazı aradaki kesimelrin de yine kazanan yanına gidip karşıtını temizleme fırsatı da oluşur. Bilgi eksikliği, algı operasyonunun yoğunlaştığı koşul elbet birçok gerçeğin de görülmesini engeler.
Yeni Sömürgeciliği, Emperyaliz mi, devlet oluşum ile kurumların yapılanma biçimini, askeri yapının kuvetlr ayrımında ki rolu gibi bilgi eksiklik le olaylara yaklaşılır sa hep yanılınır. Yetnişler den beri Yeni Sömürge ülkeler de darbeler solu ezme ve Neoliebral geçiş için sistem içi siaysal hamle olarak seçilir di! Yine sistem rekabetli hegemonya için nifus alanı elde etmenin de araçlarından birisiy di askeri darbeler!Nitekim, birçok askeri darbenin sonucun da sol ezildi, Neoliebraleşme yaşan dı veya nifus alanı dyeişerek siyasal sonuçlar verdi. Seksenler sonrası siyasal darbe hamleleri azaldı. Hat ta sıfıra denilen yere geldi. Ta ki sol yükseliş, girilen kapitalist ekonomik krizden çıkamama ve iflas eden stratejiler sonucu oluşan çelişkili uzlaşmaz koşul da yeniden darbeler duyulmaya başladı. Çoğunlukla çözülemeyen sorunlar veya devlet içi yoğunlaşan mücadele nedeniyle siyasal seçki olarak darbelere baş vuruldu. Yukarda bazı örnekleri yazdım.
Ortadoğu da tıkanan BOP projesi ve çöken “ılımlı siyasal İslam” politikası ile yeniden itifaksal arayış sonucu Katar la başlayan yeniden darbeler dönemi gelişti. Mısır bunun önemli turunsolu oldu. Türkiye de girilen itifak la oluşan “siyasal İslam” Feytulah Erdoğan kırılması ile yeni boyutlara geldi. Elbet dış dinamikleri de unutmamak gerekir. Çünkü Ortadoğu bataklığı Suriye de yaşanırken, itifaklar çöker ken yeni kırılmalar da yaygınlaştı.Savaş la yeniden düzenleme ile baskıalr la devlet halk hegemonya kurgusu sonucu militarist yapı da gelişir. Ozaman da askeri darbeler de seçenek olur.
Türkiye gerçeğinde şu yeni olgu da sırıtıyor! Neoliebral dönem le piyasaya birçok güçler devredilirken, askeri kurumun da zayıfladığı görüldü. Özelikle yeni dönem de ilerde piyasalaşmada da yer alma adına da özel kuvetler ibareli yeni güç kurumsalaştırıldı. Türkiyenin Kürt politikasında bu yapı kulanıldı. Son darbe olayında da önemi ortaya çıktı. Tabi yarınlar da bunun özel alana da açılacağını akılda tutalım. Yine Neoliebral dönem de polis gücünün de yoğunlaşarak güçlendiği gerçeğini Türkiye de yaşadık. Bunlar hepsi yine de askeri darbenin özellik le yeni sömürge ülkeler de siyasal seçenek olarak hala mümkün olduğunu da göseriyor. Son örnekler bunun kanıtı. Helle de devlet içi krizin çözülemeyip tavsiye gerektiği veya yönetememe durumunda halka karşı baskı da iktisat dışı zora çok iydihaç duyulduğu koşul da böylesi seçenekler hep ihtimaldır.
